Het dorp Warnsveld was destijds geheel ontvolkt, terwijl Varsseveld in 1587 nog geen drie inwoners telde. In 1589 stond er in het gehele richterambt van Doesburg (de dorpen Angerlo, Drempt en Hoog Keppel) geen enkel huis. Uit een brief van het stadsbestuur van Doesburg aan het Hof van Gelderland blijkt dat Hengelo en Zelhem het met de vijand op een akkoord wilden gooien, want voor de inwoners van het ampt Doesburg werd gevraagd om toe te staan “evenals die van Hengelo en Zelhem met den vijand te dingen”. Voor Ruurlo werd in 1580 ontheffing van belasting gevraagd daar het dorp slechts 6 of 7 inwoners had. Dat Hengelo zijn vroegere predikant zo graag terug zag, zegt wel iets over de kerkelijke voorkeur. Twee jaar eerder namelijk, lezen we dat op de classicale vergadering te Zutphen werd besloten om “diewijl die pastor van Hengelo eenen levendigen menschen met einen doden tesamen gegeven heeft . . . . .. te handelen naar behoor”. Johannes Paal werd dus ontslagen omdat hij nog steeds handelde volgens de leer van de R.-K. religie. Via Almen kwam hij in 1597 weer in Hengelo terug. Maar de Classis gaf zich niet gewonnen. weer moest Paal op de vergadering verschijnen om zich te laten examineren, maar hij kwam niet opdagen. Nu vaardigde het Hof een bevel uit om alsnog binnen 10 dagen te Zutphen te verschijnen, maar Paal negeerde dit. Daarop gelastte het Hof de landdrost om de pastoor van Hengelo de dienst op te zeggen en beslag te leggen op alle inkomsten der pastoriegoederen (6).
De predikant van Zelhem zou de dienst te Hengelo waarnemen. Maar Paal hield stand, wellicht gesteund door de grote schare aanhangers van het R.-K. geloof. We zien Paal zelfs in 1602 op de vergadering van de Classis verschijnen, waar “die van Hengel tijtt gegeven wordt een maent lanck haer te verclaren of se sich der reformatien willen gemeesz holden”.
Zoals te verwachten was weigert hij ook nu weer en in 1603 wordt Johannes Paal definitief uit zijn ambt ontzet (7).
In 1604 krijgt Hermanus Brumanus Hengelo als standplaats toegewezen, een jaar later Petrus Wilbrennink. De gedeputeerden van het Graafschap Zutphen besluiten in dat jaar tevens dat Hengelo en Zelhem gecombineerd zullen worden (8).
Dit waarschijnlijk omdat de pastorie- en vicarieinkomsten van Zelhem “desolaat en verdonkerd” zijn, waardoor Zelhem zelf geen predikant kan aanstellen (9).
Deze combinatie duurde tot 1610 als The
odorus Rompius in oktober van dat jaar Zelhem krijgt toegewezen.
De predikantenlijst zou er dan als volgt moeten uitzien:
1595 Johannes Paal
1595-1597 Daniel van Suave
1597-1603 Johannes Paal
1604 Hermanus Brumanus
1605-1611 Petrus Wilbrennink
S. Molenaar, archivaris.
Noten
1. Classis van Zutphen.
acta 1595.
Op de presentielijst komt voor “Van Selm Johannes Tremoniensis”. Hengelo wordt niet genoemd.
acta 1598.
Presentielijst: “Van Selm Rotgerus Hensbergh (van Onna).
artikel 6 “die van Vorden,Hengelo … sint int geheel uitgebleven”. Beide dorpen hadden dus een eigen predikant.
acta 1604
“…. Hermanus Brumanus te Hengelo …. also dat noch (opsomming van diverse plaatsen) en Selm vaceeren”. Ook hier is dus geen sprake van een combinatie.
Oud archief van Doetinchem.
Inventaris nr. 34
Verzoekschrift dd. 16 juli 1600 van Rutgerus Hensberg van Onna aan het Hof van Gelderland om uitbetaling anderhalf jaar achterstallig loon als “gewesene dienair des Godtlicken woordts tot Zelhem”. Ook hier wordt niet over Hengelo gerept, terwijl het bedienen van een tweede kerk toch ca. f. 50,—extra zou hebben opgebracht (jaarloon ca. 350 gulden).
2. Archief van het Hof van Gelder1and. Brieven van en aan het Kwartier van Zutphen. 4 juli 1591 nr. 6706b
3. Idem 1 februari 1597 nr. 7616
4. Idem 1 februari 1597 nr. 7616x
15 februari 1597 nr. 7622
5. Idem 23 februari 1597 nr. 7625
6. Idem 21 juni 1596 nr. 8042
23 juni 1598 nr. 8050
13 juli 1598 nr. 8084
14 juli 1598 nr. 8089
Classis van Zutphen, acta 1598 mei/juni
7. Idem, acta 1603 maart
8. Resolutieboek gedeputeerden van de graafschap Zutphen betreffende het beheer der geestelijke goederen, 12 april 1605
9. Idem 29 augustus 1607