Dwars door Hengelo Gelderland loopt een unieke wandelroute. Deze zogeheten “Fototegelroute” leidt u als wandelaar langs 17 verschillende fototegels. Al deze tegels liggen op bijzondere historische locaties in het dorp. Het zijn plekken die ooit voor de Hengelose samenleving van grote waarde waren. Sommige plekken zijn dat nog steeds. Een aantal gebouwen staat er ook nog altijd. Deze gebouwen hebben door de jaren heen vaak wel een andere functie gekregen. In de routebeschrijving vindt u naast de historie rondom de 17 fototegels nog veel meer Hengelose geschiedenis. U loopt dus door het prachtige dorp van nu, maar u komt ondertussen van alles te weten over hoe het hier ooit was!
MyMaps toelichting
Met het deurtje linksboven kunt u de toelichtingen openen of sluiten. Klikken op één van de rode icoontjes opent ook de bijbehorende toelichting.
In de rechter bovenhoek kunt u een grotere kaart weergeven.
Openbare Lagere School
De Lagere School stond eerst bij de kerk, maar omdat dit gebouw door regelgeving niet meer geschikt was om als school te fungeren, kwam op 17 augustus 1885 het nieuwe schoolgebouw aan de Ruurloseweg in gebruik. Omdat er te weinig lichtinval was, kreeg de school zes nieuwe ramen in de voorgevel. Ook was er in de beginjaren maar één kachel per twee lokalen. Dat leidde ertoe dat het in de lokalen soms zo koud was dat de inkt bevroor. Nadat het schoolhoofd hierover klaagde, kwam er voor elk lokaal een kachel. Dit gebouw was tot midden jaren zestig in gebruik.
Het Hof
Het huidige Hof is waarschijnlijk een hofstede dat in de 18e eeuw tot herenhuis is omgebouwd. Rond 1797 kocht dominee Snethlage het huis. Gedurende ongeveer een eeuw woonden hier drie generaties Snethlage. In de volksmond is dit dan ook het Snethlagehuis. In 1913 kwam burgemeester jonkheer Reynst er te wonen. Na hem zijn opvolger burgemeester Van Hoogstraten. Hij verkocht het op zijn beurt aan jonkheer Van den Brandeler en zijn vrouw freule Van Randwijck. Tot 2002 is het huis bewoond door nazaten van de familie Van den Brandeler. Na dat jaar staat het huis jaren leeg, maar inmiddels is het weer bewoond en flink opgeknapt.
Concordia
Ondanks dat er al zo’n twintig horecagelegenheden in Hengelo waren, werd er in 1918 nog één bijgebouwd: op 17 september 1919 werd Feestgebouw Concordia geopend. Mina Heesen-Lubbers bestierde het geheel met hulp van familieleden. Concordia was een groot succes. In de jaren dertig nam dat succes vanwege de crisis af. Na de oorlog zette dochter Gerda, in 1945 getrouwd met Hendrik Boerman, de zaak voort. Concordia kreeg een biljartzaal, een restaurant en in 1963 een cafetaria. Aan de latere discotheek Invention en beatclub Square hebben de jeugdigen van toen goede herinneringen over gehouden. Door meerdere oorzaken kwam in 1990 een einde aan het roemruchte bestaan van dit etablissement.
HCI
De geschiedenis van HCI gaat terug tot 1921. In dat jaar startten Evert Jan Lubbers en Albert Gasseling met het fabriceren van cementwaren, het handelen in bouwmaterialen en verschillende aannemersactiviteiten. Het bedrijf werd een succes en verhuisde halverwege de jaren ‘30 naar de huidige locatie aan de Kruisbergseweg. Daar ging men zich louter bezighouden met fabricage en handel. Ondanks de economische crisis die in de jaren ’30 woedde, maakte het bedrijf een aanzienlijke groei door. Paard-en-wagen werd langzamerhand vervangen door vrachtwagens en de activiteiten breidden zich steeds verder uit.
Hoogstraat
De Raadhuisstraat heette vroeger de Hoogstraat. Hier stond het woonhuis van dokter Meinders (1864-1956). Sinds 2009 staat op deze plaats een appartementencomplex. Dat is op voorstel van de Oudheidkundige Vereniging vernoemd naar de dokter en heet Meindershof. Dokter Meinders was vanaf 1890 nadrukkelijk aanwezig in de gemeente Hengelo en werd daar regelmatig ‘besproken’.
Marktplein met ‘Botterloze’
In de ‘Botterloze’ boden melkboeren hun zelf gekarnde boter te koop aan. Dit gebeurde hier voor het eerst op 4 mei 1875. Behalve boter waren hier ook groenten, fruit, eieren, vlees en vis te koop. De in 1900 opgerichte zuivelfabriek ging ook boter op de markt brengen. Dit betekende het einde van de ‘Botterloze’, die kort na de Tweede Wereldoorlog is afgebroken.
Bloemen, groente- en fruitzaak Wijnbergen
In 1927 betrokken Marinus Wijnbergen met zijn vrouw het pand Kerkstraat 6. Dit pand kwam vrij omdat boekhandel Wolters naar de overkant van de straat (nr. 17) verhuisde. De familie Wijnbergen vestigde in dit pand gedurende 65 jaar een bloemen, groente- en fruitzaak. In 1968 zette de zonen Jan (bloemist) en Herman (groenteman) de zaak voort. In 2003 is het pand met de achterliggende bloemenkas gesloopt om plaats te maken voor de garages van De Weppele.
Raadhuisstraat
In de Raadhuisstraat huisde Café De Zon. Dit in 1800 gestichte cafébedrijf had in 1951 de eerste televisie in Hengelo. In de jaren zestig werd het café uitgebreid met een zaal. Later zat hier ook nog een supermarkt. Sinds 2006 staat hier het appartementencomplex 'Banninkhof' aan het Schoenmakersplein.
Garage Herwers
De grootouders van de huidige directie legden omstreeks 1937 de basis voor de dealerorganisatie. In eerste instantie handelden zij in uiteenlopende zaken, waaronder landbouwwerktuigen en huishoudelijke artikelen. Al vanaf het begin was dit een echt familiebedrijf, iedereen hielp mee. In 1971 kwam de nadruk te liggen op auto’s en Herwers werd Datsun, later Nissan dealer. Jos sr. en Frans Herwers zetten na het overlijden van dhr. Herwers in 1978 het bedrijf van hun vader voort. Na het plotseling overlijden van zijn broer Frans in 1997, nam Jos Sr. de verantwoordelijkheid van de vestigingen van Frans over. Op 27 april 2015 heeft Jos Herwers senior de Herwers Groep verlaten. Zijn zonen Jos en Niels vormen nu samen de directie van de Herwers-groep.
Zuivelfabriek
De Hengelose zuivelfabriek was in werking van 1901 tot 1987 en specialiseerde zich in het maken van boter. Het was een stoomfabriek, in die tijd heel modern. Voor 1901 verkochten boeren hun zuivelproducten aan handelaren. Gemiddeld hadden de boeren zes koeien per bedrijf die ongeveer 3000 liter per koe produceerden. Tegenwoordig is dat ongeveer 9000 liter. Met paard en wagen bracht een melkboer de melk in melkbussen naar de fabriek. Vaak waren dit de kleinere boeren die zodoende wat bijverdienden. De botermaker in de fabriek had een goed beroep, hij verdiende 8 gulden per week. Als een van de laatste in zijn soort ging de Hengelose fabriek op in het grote geheel van Coberco.
Tramstation
De Tramweg Maatschappij De Graafschap opende op Eerste Kerstdag in 1903 de tramweg van Zutphen naar Hengelo. Hengelo had een station, een remise en een werkplaats. Er waren aanvankelijk plannen om deze lijn door te trekken naar Doetinchem en van daaruit naar andere plaatsen in de Achterhoek, maar hiervoor bleek te weinig belangstelling. De crisis in combinatie met de opkomst van de vrachtauto voor het goederenvervoer zorgde ervoor dat de Tramweg Maatschappij De Graafschap in 1939 ophield te bestaan. Alleen de Tramstraat herinnert nu nog aan dit tijdperk.
Coöperatie
Vanaf 1939 had de twintig jaar eerder opgerichte coöperatie ‘De Volharding’ een graansilo aan de Spalstraat. Daar kwam begin jaren zestig een grotere en beeldbepalende silo voor in de plaats. De opening hiervan was op 25 oktober 1962. Door de jaren heen vonden regelmatig uitbreidingen plaats. In 1970 fuseerde de Hengelose coöperatie met coöperatie ‘De Graafschap’ in Ruurlo. Hier voegden later ook Vorden en Zelhem zich bij. De Hengelose gebouwen zijn in 1984 gesloopt.
R.K. Lagere School
De Rooms-katholieke lagere school opende op 4 januari 1915. Hiervoor was in 1907 door de familie Besselink een stuk grond geschonken aan de kerk. De eerste hoofdonderwijzer was de heer Geurts, in 1950 opgevolgd door de heer Geurtzen. De school heette toen de Sint Willibrordusschool. In 1965 kreeg de school een nieuw schoolgebouw aan de St. Michielstraat. De naam veranderde toen in "De Leer".
Muziekkoepel
Er gingen heel wat inzamelingsacties aan vooraf, maar op 18 mei 1925 kon de muziekkoepel – in de volksmond de muziektent – worden geopend. Bij een concert van muziekvereniging Concordia in 1921 was de nut en noodzaak van zo’n koepel al besproken. In 1927 kwam de muziekkoepel in eigendom van de gemeente Hengelo. Dat bleef zo tot 1961. In dat jaar is de muziek koepel afgebroken omdat de ligging de verkeers veiligheid in gevaar bracht.
Café Marktzicht
In de volksmond ging men naar Wolbrink, maar de ware naam is ‘Marktzicht’: aan de overkant van de weg was ooit de varkensmarkt. In 1927 begon Albert Wolbrink hier het café. Vanaf 1965 zette zoon Jan en zijn vrouw Leny de exploitatie door. Maar de meeste tijd was Tante Leen de gastvrouw en heeft . Ze heeft Marktzicht verkocht aan een groep jongens uit Hengelo, die het pand verhuren aan de familie Jansen.
