Uit de Olde kaste 2018-02
Auteur: Harm Waamelink
Televisie
“t Mooie van techniek is ’t terugkieken an ’t geklungel en gemier um iets veur mekare te kriegen en daornao te vergelieken hoe ’t ter now naor toe geet. ’t Liek mien wel interessant um ’n klein aoverzich te geven wanneer in de veurige eeuw ’t is begonnen met televisie en de veuruutgang waor ik de leazer wil metnemmen met wat ik zo ervaren hebbe met de televisie op zo’n darp as de Keijenborg.
ln 1929 was der ’n radiotentoon stelling in ’t Kurhaus en hier was ’n sensatie waor professot August Karolus van Telefunken op ’n stuksken matglas van 30 bi-j 30 centimeter bewaegend beeld liet zíene wat draodloos overebrach wier. Philips sprong der op in en al in 1930 waren der al proefuutzendingen vanuut ’t torentjen van ’t Amsterdamse Carltonhotel.
Veur de ooriog was Philips eigelek al klaor met de techniek en gingen in heel Europa met ’t neudige demonstratiemateriaal rond. ln de ooriog is deur het bombardment op de Philipsfabriek in 1942 alle materiaal vernietigd. Nao de ooriog heb ze heel gauw den draod weer op-enommen en tussen 1948 en 1951 heb ze 264 poefuutzendingen emaak. De eerste officiele televisieuutzending was op 2 oktober 1951. De eerste keer da’k zelf televisie hebbe ezien was in ’t cafe bi-j Booltink. Ik was nog maor zo’n jungsken dat net aover de rand van ’n taofel kon kieken. Maor op zo’n beeld zo groot as ’n briefkaarte ko’j toch iets zien bewaegen. Later moch ik ’n keer met mien vader naor Hoksbargen um ’n interlandwedstrijd te bekieken. De zaal ston vol met stuule in ’n rieje en der zat toch wel zo’n fieftig man. Daor heb ik nog ’n flesken limonade ehad, “Joy” heitten dat, ik wet nog goed, zo’n gruun flesken met zo’n dikke konte. De cafeeholder kon zo ’n betjen umzet draaíen. Later kregen wi-j zelf televisie en dat was ’n heel spektakel.
’n Philipstoestel met ’n 43 cm beeldbuize, dat numen ze toen ’n grootbeeld. A’j ’t sinjaal uut Bussum op ’t toestel wollen hebben ha’j ’n antenne neudig en dat was al ’n apart verhaal en ’n heel spektakel. Wi-j hadden ’n plat dak en daor ko’j mooi ’n hogen mas op zetten en dus eers maor ’s naor de smid den Dringenborg. Besselink lassen eers zo’n driepoot in mekare en in ’t midden ’n buize waor weer de lange mas van zo’n meter of vief in passen, dan ko’j ‘m draaien en op de zender richten. Dri-j pötte met van die rooie loodmenie wieren der op-estrekken want hi-j ston in weer en wind. Dit mag intussen ok al niet meer. ln de kökken wieren de antennes in mekare ezet, ene veur Holland en ene veur Duitsland. Later mossen der nog twee bi-j an, veur Nederland 2 en Duitsland 2. De bekende zenders waren toen Lopik, later Markelo, en veur Duitsland had je Langenberg en Münster. Toen ’t grei in mekare zat wier alles naor baoven eheisterd op ’t platte dak. Hendrik had ok ’n kompas bi-j zich um de beide antennes te richten met ’n boardplate waor de richting van de zenders op stonnen.
Vier tuidräöje veur de wind maken ze vaste an de ziedkante en ’n hoop beugels veur den antennedraod. Dat was van den platten draod met twee adertjes en van beugel naor beugel wieren die netjes edraaid zodat de wind der niet zo’n vat op kreeg. Toen wier ’t toestel an-eslotten en an-ezet. Dat duurden nogal veurdat alle buizen warm genog waan, maor dan begon der wat te bewaegen. Ze mossen wachen töt vief uur want dan ha’j pas testbeeld. Dan begon ’t gereer en ene zat achter de televisie, ene ston onder bi-j ’t raam en Hendrik ston op dak um ‘m te vedraaien.
Dan heuren i-j, “lets wieter, nee now wödt e slechter, iets terugge, ho, das weer te wied, ’n klein betjen nog die kante op, nee now he’w allene nog snee. Toe’j begonnen was e better.” Op ’t leste was der toch ’n betjen fatsoenlek beeld en dan wier et ding vast-ezet. At der progamma’s veur de kinder op woensdagmiddag um 3 uur waan, dan zat de hele kamer vol blagen uut de buurte en was ’t gezellig. Programma’s as de Verrekieker en Pipo de Clown vonne wi-j geweldig en natuurlijk niet vergetten Sinterklaos, At de televiesie zwat-wit was ebleven, ha’w denk ik ’t gedonder aover Zwatte Piet now ok niet ehad. Dan was ’t inderdaod vrogger better as now. Later at ’t toestel wat older wier, kwammen der toch wat mankementen. ’t Beeld ging naor baoven of naor ondern en begon te lopen . Snee op ’t beeld en of ’n scheef beeld en dan wier Hendrik der bi-j ehaald. Hi-j kwam op de fietse met ’n hele deuze vol buizen.
’t Toestel wier op taofel ezet en de achterkante ging der veurhen en dan zetten hi-j de deuze met lampen klaor. Die hadden allemaole ’n code baovenop de buize PH33, BP54, enzovoort. Allemaole in sohoemrubber rechtop. De slechte buizen waan meestal helemaol zwat op de kop. Hendrik hat altied ’n bolle van ’n sigare an. Dat ko’j an de buizendeuze wei zien want den zat helemaol vol asse. An de ene kante zatten wi-j en an de andere kante mochten wi-j ok niet kommen want door ston hoogspanning op. Volgens mien probeerden hi-j maor wat, bi-j gebrek an echte elektro- nische kennis, want den eent nao den anderen wier um-ewisselt en dan heuren i-j: ’t wödt niks better , of ’t sni-jt nog, of hi-j löp nog of: “Jao, now isse völle better”. Dan ha’j geluk ehad. Soms, at ’t toestel warm wier, dan wier de ronde cirkel in ’t testbeeld net ’n ei, dan mos der weer ’n andere buize in. Kreeg e ’t niet veur mekare, dan nomme ‘m met naor de warkplaatse waor hi-j ’n groten spiegel had staon, zodat e zichzelf kon redden en niet op ’t gereer van de klant hoeven te Ietten. En kreeg e ’t door niet veur mekare, dan mosse naor Arem, door zat de technische dienst van Phillips. Later wier ’t nog ingewikkelder met de UHF van ’t tweede net en andere kabels maor ’t bleef altied een heel gedoe, Ok de kleurentelevisie die later kwam was weer ’n nieje ontwikkeling die weer ’n paar jaor in beslag nom veurdat iederene zo’n ding had staon. Wei wieren de scharmen wei iedere keer groter en ko’j de scharpte niet vergelieken met ’t begin van de eerste toestellen. Aoveral köj now televisie ziene met glasvezelverbinding töt op de plee a’j de telefoon maor bíj ow heb. ’t ls now zo völle makkeler um alles veur mekare te kriegen, maor de belaevenissen van de veuruutgang op dit gebied zal iederene ansprekken.